Chi phí cơ hội là gì? Ví dụ, cách tính và ứng dụng 2025

Chi phí cơ hội là một khái niệm kinh tế quan trọng, thể hiện giá trị của cơ hội bị bỏ lỡ khi lựa chọn một phương án thay vì các phương án khác. Trong quản lý tài chính cá nhân, hiểu và áp dụng chi phí cơ hội giúp tối ưu các quyết định, từ việc đầu tư, tiết kiệm đến chi tiêu. Qua đó, nâng cao nhận thức về giá trị thực sự của mỗi quyết định trong cuộc sống hàng ngày. 

Cùng Home Credit tìm hiểu chi tiết về chi phí cơ hội là gì, ví dụ minh họa, công thức tính và cách ứng dụng vào quản lý tài chính cá nhân trong bài viết này nhé! 

Bài viết liên quan: 

• Tiết kiệm tiền là gì? Bỏ túi 16 bí quyết từ người thành công 
• Tiền hoa hồng có phải tiền lương không? Giải thích chi tiết 
• GDP là gì? Cách tính, ý nghĩa và ảnh hưởng đến nền kinh tế 

Hiểu và áp dụng chi phí cơ hội giúp tối ưu các quyết định, từ việc đầu tư, tiết kiệm đến chi tiêu 

1. Chi phí cơ hội là gì? 

Chi phí cơ hội là một khái niệm quan trọng để đánh giá giá trị của các lựa chọn thay thế. Dưới đây là định nghĩa và đặc điểm nổi bật của chi phí cơ hội: 

1.1. Định nghĩa 

Định nghĩa chi phí cơ hội (Opportunity cost) được áp dụng rộng rãi trong kinh tế, kinh doanh và quản lý tài chi tiêu cá nhân để đánh giá hiệu quả của các lựa chọn: 

• Trong kinh tế học: Chi phí cơ hội là giá trị hoặc lợi ích của phương án tốt nhất tiếp theo bị từ bỏ khi ra quyết định sử dụng tài nguyên có giới hạn như thời gian, tiền bạc hoặc nguồn lực. Đây là khái niệm cốt lõi trong kinh tế học, nhằm đảm bảo rằng các nguồn lực được sử dụng hiệu quả nhất có thể 
• Trong tài chính cá nhân: Chi phí cơ hội được sử dụng để so sánh giữa giá trị tiềm năng của các lựa chọn khác nhau như quyết định gửi tiết kiệm với lãi suất cố định hay đầu tư vào một quỹ có lợi nhuận cao hơn nhưng đi kèm rủi ro. 

Ví dụ về chi phí cơ hội: Nếu bạn có 1 triệu đồng và quyết định gửi tiết kiệm ngân hàng với lãi suất 5% thay vì đầu tư vào một quỹ có khả năng sinh lời 10%, chi phí cơ hội chính là 5% lợi nhuận bị bỏ lỡ từ quỹ đầu tư. 

1.2. Đặc điểm của chi phí cơ hội 

Sau khi hiểu rõ chi phí cơ hội là gì trong từng ngách, lý thuyết này còn sở hữu những đặc điểm nổi bật sau đây: 

• Tính tương đối: Chi phí không có giá trị cố định, mà phụ thuộc vào sự so sánh giữa các phương án thay thế. Giá trị này thay đổi dựa trên hoàn cảnh, mục tiêu và điều kiện thị trường 
• Không phải chi phí thực tế trong quá khứ: Chỉ liên quan đến các quyết định trong tương lai và không phải là khoản chi phí thực tế. Chi phí này được ước tính dựa trên các thông tin hiện tại, nhằm phản ánh giá trị của cơ hội bị bỏ qua khi lựa chọn một phương án 
• Không thể hiện trên báo cáo tài chính: Do không phải là khoản chi phí thực tế, chi phí cơ hội không được ghi nhận trên báo cáo tài chính. Tuy nhiên, nó vẫn là yếu tố quan trọng trong việc đánh giá và ra quyết định 
• Cơ sở đưa ra quyết định: Phân tích chi phí cơ hội giúp cá nhân hiểu rõ lợi ích thực sự của các phương án bị bỏ lỡ, từ đó đưa ra lựa chọn hợp lý và tối ưu hóa nguồn lực. 

Chi phí cơ hội chỉ giá trị của lợi ích lớn nhất mà cá nhân, doanh nghiệp phải từ bỏ khi lựa chọn một phương án thay vì các phương án khác 

2. Chi phí cơ hội có mấy loại?  

Chi phí cơ hội được chia thành hai loại chính gồm: chi phí cơ hội ẩn và hiện hữu.  

Mỗi loại mang những đặc điểm riêng, ảnh hưởng đến cách cá nhân đưa ra quyết định, đặc biệt khi cân nhắc giữa các lựa chọn sử dụng nguồn lực. 

2.1. Chi phí cơ hội hiện hữu (Explicit Opportunity Cost) 

Chi phí cơ hội hiện hữu (Explicit Opportunity Cost) được thể hiện dưới dạng chi phí thực tế, có thể đo lường trực tiếp bằng tiền hoặc nguồn lực cụ thể.  

Đây là những giá trị cụ thể bị từ bỏ, như tiền bạc hoặc thời gian mà cá nhân phải trả khi lựa chọn một phương án thay vì các phương án khác. 

Ví dụ về chi phí cơ hội hiện hữu: Một người chọn đi học khóa học kỹ năng với học phí 5 triệu đồng. Chi phí hiện hữu là số tiền này không được dùng để mua sắm hoặc đầu tư sinh lời . 

Chi phí cơ hội hiện hữu được thể hiện dưới dạng chi phí thực tế, có thể đo lường trực tiếp bằng tiền hoặc nguồn lực cụ thể 

2.2. Chi phí cơ hội ẩn (Implicit Opportunity Cost) 

Chi phí cơ hội ẩn (Implicit Opportunity Cost) là giá trị tiềm năng bị mất do sử dụng nguồn lực theo một cách nhất định thay vì cách khác, thường không rõ ràng và khó đo lường chính xác.  

Đây là những lợi ích mà cá nhân hoặc tổ chức có thể đạt được nếu lựa chọn một phương án khác, nhưng không trực tiếp thể hiện dưới dạng chi phí thực tế. 

Ví dụ về chi phí cơ hội ẩn: Một cá nhân sở hữu một căn hộ nhưng chọn sống tại đó thay vì cho thuê với giá 10 triệu đồng/tháng. Chi phí cơ hội ẩn là khoản tiền thuê nhà bị mất đi. 

Chi phí cơ hội ẩn là giá trị tiềm năng bị mất do sử dụng nguồn lực theo một cách nhất định thay vì cách khác 

2.3. Phân biệt chi phí cơ hội hiện hữu và chi phí cơ hội ẩn 

Để hiểu rõ hơn về sự khác biệt giữa 2 loại chi phí cơ hội, các bạn có thể tham khảo bảng so sánh dưới đây: 

3. Cách tính chi phí cơ hội 

Công thức tính chi phí cơ hội là sự chênh lệch giữa lợi ích của phương án tốt nhất bị bỏ lỡ và lợi ích từ phương án đã chọn. Dựa vào công thức này cá nhân hiểu rõ hơn về những gì họ có thể bỏ lỡ khi lựa chọn một phương án cụ thể. 

Công thức chi phí cơ hội được thể hiện như sau: 

Trong đó: 

• FO (Return on Best-Forgone Option): Lợi ích từ phương án tốt nhất bị bỏ lỡ, hay chính là chi phí cơ hội ẩn 
• CO (Return on Chosen Option): Lợi ích từ phương án đã chọn, hay chi phí cơ hội hiện hữu 

Công thức tính chi phí cơ hội chỉ đơn thuần là sự khác biệt giữa lợi ích của phương án tốt nhất mà bạn bỏ qua (FO) và lợi ích của phương án mà bạn đã chọn (CO).  

Ngoài lợi ích tài chính, chi phí này còn có thể bao gồm các yếu tố không được đo lường bằng tiền, như thời gian, công sức và tiện ích. Nếu những yếu tố này có thể được tính toán bằng tiền, bạn cần đưa chúng vào công thức để tính toán chi phí cơ hội chính xác hơn. 

Ví dụ về cách tính chi phí cơ hội: Giả sử bạn có 1.000.000 VNĐ và phải quyết định giữa hai lựa chọn: 

• Lựa chọn 1: Gửi tiết kiệm ngân hàng với lãi suất 5% mỗi năm. 
• Lựa chọn 2: Đầu tư vào chứng khoán với khả năng sinh lời 12% mỗi năm: 

Lợi ích của phương án tốt nhất bị bỏ lỡ: Nếu bạn chọn đầu tư vào chứng khoán, lợi nhuận bạn có thể thu được là 12% của 1 triệu đồng, tức là 120.000 VNĐ 

Lợi ích của phương án được chọn: Nếu bạn chọn gửi tiết kiệm, bạn sẽ nhận được 5% của 1 triệu đồng, tức là 50.000 VNĐ. 

=> Chi phí cơ hội = 120.000 - 50.000 = 70.000 VNĐ 

Vậy chi phí cơ hội của quyết định gửi tiết kiệm là 70.000 VNĐ, tức là số tiền bạn có thể kiếm được nếu chọn đầu tư vào chứng khoán thay vì gửi tiết kiệm. 

Công thức tính chi phí cơ hội là sự chênh lệch giữa lợi ích của phương án tốt nhất bị bỏ lỡ và lợi ích từ phương án đã chọn 

4. Ứng dụng chi phí cơ hội trong quản lý tài chính cá nhân 

Ứng dụng chi phí cơ hội trong quản lý tài chính cá nhân giúp người tiêu dùng đưa ra các quyết định tài chính hợp lý hơn bằng cách cân nhắc lợi ích từ các lựa chọn khác nhau.  

Việc nhận thức và tính toán chi phí cơ hội giúp cá nhân đưa ra các quyết định tài chính hợp lý hơn, tối ưu hóa việc sử dụng nguồn lực và đạt được mục tiêu tài chính dài hạn. 

Ví dụ về chi phí cơ hội trong quản lý tài chính: 

• Đầu tư và tiết kiệm: Nếu bạn có một khoản tiền nhàn rỗi, bạn phải quyết định giữa việc đầu tư vào cổ phiếu với tỷ suất lợi nhuận cao hoặc gửi tiết kiệm với lãi suất thấp. Chi phí cơ hội trong trường hợp này là lợi nhuận tiềm năng từ việc đầu tư mà bạn bỏ qua nếu chọn gửi tiết kiệm 
• Chi tiêu và đầu tư: Nếu bạn dành một khoản tiền để mua sắm thay vì đầu tư vào các sản phẩm tài chính sinh lời, chi phí cơ hội là lợi ích từ khoản đầu tư bạn có thể đạt được nếu không chi tiêu vào các món đồ không thiết yếu. 

>>> Xem thêm: Đầu tư vàng là gì? Những điều cần biết để đầu tư sinh lời 

Ứng dụng chi phí cơ hội trong quản lý tài chính cá nhân giúp người tiêu dùng đưa ra các quyết định tài chính hợp lý hơn 

Chi phí cơ hội là một công cụ quan trọng giúp cá nhân hiểu rõ hơn về những gì họ có thể mất đi khi chọn một phương án thay vì phương án khác. Bằng cách cân nhắc kỹ lưỡng chi phí cơ hội, mỗi cá nhân có thể đưa ra những lựa chọn tài chính thông minh, giúp đạt được mục tiêu tài chính và cải thiện chất lượng cuộc sống. 

Đọc thêm thông tin hay trên trang Cẩm nang Tài chính số Toàn diện của Home Credit giúp bạn có thêm nhiều kiến thức tài chính hơn nhé! 

-------  

Home Credit - Tài chính số toàn diện   

Home Credit, tập đoàn toàn chính tiêu dùng toàn cầu, tiên phong gia nhập thị trường Việt Nam năm 2008 và hiện là một trong những công ty tài chính số hàng đầu, với khoảng 6000 nhân viên đã và đang phục vụ 16 triệu khách hàng trên cả nước.   

Tìm hiểu thêm các sản phẩm nhà Home Credit:   

• Vay tiền mặt   
• Thẻ tín dụng  
• Vay trả góp xe máy   
• Vay trả góp điện tử, điện máy   
• Mua trước trả sau - Home PayLater   
• Sản phẩm bảo hiểm   

Hoặc liên hệ với chúng tôi qua:   

• Fanpage: https://www.facebook.com/homecreditvn   
• Trung tâm Dịch vụ Khách hàng: Tầng G, Tòa nhà Phụ Nữ, số 20 Nguyễn Đăng Giai, Phường Thảo Điền, Thành phố Thủ Đức, Tp. Hồ Chí Minh  

Hotline tư vấn: 

• Sản phẩm thẻ và Home PayLater: 1900 633 999 
• Sản phẩm khác: 1900 633 633